Wizja nadgodzin w ciąży może przerażać niejedną przyszłą mamę. Nikogo nie trzeba przecież przekonywać, że ciąża to wyjątkowy czas. Kobieta przygotowuje się do nowej roli i kompletuje wyprawkę dla noworodka. Na jej liście zadań powinny znaleźć się nie tylko zakup niezbędnych dla maluszka artykułów, ale również zapoznanie się z chroniącymi ją w ciąży prawami. Przyszła mama powinna je znać, a szczególnie ważne mogą okazać się prawa przysługujące jej w miejscu pracy. W tym artykule postanowiłam wyjaśnić Ci jedną z ważnych kwestii dotyczących kobiety i jej pracy – nadgodzin w ciąży.
Czym są godziny nadliczbowe/nadgodziny
Kodeks pracy w art. 151 stanowi, że:
§ 1. Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający
z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę
w godzinach nadliczbowych. Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna
w razie:1) konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
2) szczególnych potrzeb pracodawcy.
Punkt drugi paragrafu pierwszego powinien szczególnie zwrócić Twoją uwagę. Pod magicznym pojęciem szczególnych potrzeb pracodawcy, może kryć się wiele elementów, takich jak, np. nagłe zwiększenie ilości zamówień w zakładzie produkcyjnym. Dlatego wprowadzenie nadgodzin nie wymaga żadnych dodatkowych zgód pracownika czy nadzwyczajnego postępowania w zakładzie pracy. Oczywiście, za nadgodziny przysługują pracownikowi, oprócz normalnego wynagrodzenia, dodatki w wysokości określonej w kodeksie pracy. Ponadto szczególne potrzeby pracodawcy, powinny mieć swoje uzasadnienie.
Ale idąc dalej – czy zawsze pracodawca, tłumacząc się swoimi szczególnymi potrzebami, będzie mógł zlecić pracę w godzinach nadliczbowych?
Czy istnieje zakaz pracy w godzinach nadliczbowych dla pewnych grup pracowników?
Czym jest zakaz pracy w godzinach nadliczbowych?
Zakaz pracy w godzinach nadliczbowych, to wprost wskazany w kodeksie pracy obowiązek uszanowania przez pracodawcę szczególnej sytuacji pracownika. Jest on więc związany przepisem i do określonej grupy pracowników musi dostosować odpowiednie warunki w miejscu pracy, czyli nie brać ich pod uwagę przy zlecaniu nadgodzin.
Takie grupy pracowników wskazuje np. art. 178 kodeksu pracy:
§ 1. Pracownicy w ciąży nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Pracownicy w ciąży nie wolno bez jej zgody delegować poza stałe miejsce pracy ani zatrudniać w systemie czasu pracy, o którym mowa w art. 139.
§ 2. Pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia nie wolno bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie czasu pracy, o którym mowa w art. 139, jak również delegować poza stałe miejsce pracy.
Od kiedy obowiązuje zakaz nadgodzin dla kobiety w ciąży?
W tej kwestii wypowiadała się Państwowa Inspekcja Pracy, która podkreśla, że:
Przesłankę tej normy ochronnej stanowi troska o zdrowie kobiety i płodu. Zbyt duża liczba godzin pracy w ciągu dnia wywiera ujemny wpływ na stan zdrowia. Praca w godzinach nadliczbowych wymaga nie tylko zwiększonego wysiłku, ale stanowi poważne ograniczenie czasu wolnego, w którym kobieta powinna regenerować siły.
Zakaz pracy w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej obowiązuje od chwili przedłożenia pracodawcy zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego stan ciąży. Jeżeli jednak pracownica nie przedstawiła pracodawcy takiego zaświadczenia, a stan ciąży jest widoczny, pracodawca także nie może jej zatrudniać w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej.
W związku z powyższym, jeżeli jesteś w ciąży, a w Twoim zakładzie pracy pojawia się praca w godzinach nadliczbowych lub też pracodawca taką pracę chce Ci zlecić, powinnaś przedłożyć zaświadczenie lekarskie potwierdzające ciążę.
Co jeśli kobieta w ciąży chce pracować w godzinach nadliczbowych?
Może zdarzyć się sytuacja, że kobieta w ciąży będzie chciała pracować w godzinach nadliczbowych. W takiej jednak sytuacji pracodawca nie powinien wyrazić zgody na nadgodziny, gdyż – jak już to wyżej zostało napisane – ustawodawca ustanowił zakaz pracy w godzinach nadliczbowych dla ciężarnych.
Kobiet w ciąży nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych i nie jest to kwestia pozostająca do decyzji po stronie pracodawcy ani pracownika.
Jeśli pracujesz przed ekranem, sprawdź, jakie masz prawa: Praca w ciąży przy komputerze.
Co jeśli u danego pracodawcy obowiązuje inny niż 8-godzinny rozkład czasu pracy?
W takiej sytuacji rozwiązanie znajduje się w przepisach kodeksu pracy, które wyraźnie wskazują, że
pracodawca zatrudniający pracownicę w ciąży, jest obowiązany dostosować warunki pracy lub tak ograniczyć czas pracy, aby wyeliminować zagrożenia dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracownicy.
Jeżeli dostosowanie warunków pracy na dotychczasowym stanowisku pracy lub skrócenie czasu pracy jest niemożliwe lub niecelowe, pracodawca jest obowiązany przenieść pracownicę do innej pracy, a w razie braku takiej możliwości zwolnić pracownicę na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy.
W razie gdy zmiana warunków pracy na dotychczas zajmowanym stanowisku pracy, skrócenie czasu pracy lub przeniesienie pracownicy do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownicy przysługuje dodatek wyrównawczy.
Pracownica w okresie zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia.
Jeżeli dotarłaś do tego momentu i myślisz: „ok, wiem, nie można zatrudnić mnie w godzinach nadliczbowych, takie jest prawo, ale mój szef myśli, że jest ponad prawem. I co wtedy?”
Wtedy, droga Czytelniczko, szef musi liczyć się z konsekwencjami finansowymi.
Jakimi?
Jakie mogą być kary za nieprzestrzeganie zakazu nadgodzin dla kobiet w ciąży?
Zgodnie z art. 281. § 1 pkt 5 kodeksu pracy:
Kto, będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu narusza przepisy o czasie pracy lub przepisy o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielstwem, podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.
Podsumowując — jak pięknie ujęła to Państwowa Inspekcja Pracy — praca w godzinach nadliczbowych wymaga nie tylko zwiększonego wysiłku, ale stanowi poważne ograniczenie czasu wolnego, w którym kobieta powinna regenerować siły. W związku z tym pracodawca powinien dostosować się do aktualnych norm prawnych mających na celu ochronę zdrowia ciężarnej i jej nienarodzonego jeszcze dziecka. Natomiast sama ciężarna, powinna być świadoma swoich praw i egzekwować je od swojego pracodawcy.
Dowiedz się więcej także o wymiarze czasu pracy po powrocie z urlopu z artykułu: Obniżenie wymiaru czasu pracy czyli sławne 7/8 etatu.
