Młodzi ludzie dopiero co wkraczający w dorosłość i na rynek pracy, mogą szybko zderzyć się z twardą rzeczywistością. Rzeczywistością napędzaną rywalizacją czy też wyścigiem szczurów. I nie ma w tym nic złego do momentu, kiedy pewne granice nie zostaną przekroczone i niektóre zachowania nie zaczną wkraczać na grunt mobbingu. Młody pracownik z dużym prawdopodobieństwem, może mieć trudność z odczytaniem niektórych zachowań jako mobbing. Na co więc powinien zwrócić uwagę i o czym pamiętać?

Mobbing – definicja

Aby w pełni odpowiedzieć na pytanie postawione w tytule artykułu, należy na początek przytoczyć definicje mobbingu:

art. 94³. § 2. Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.

Wszystko jasne? Sprawa wydaje się prosta?

Nic bardziej mylnego.

Z mobbingiem jest taki problem, że niby wszyscy wiemy, czym on jest, z czym się wiąże, ale tak naprawdę mamy problem z jego identyfikacją czy udowodnieniem. Dotyczy to zwłaszcza młodych pracowników, którzy nie mając doświadczenia, a często zwyczajnie odwagi, tkwią w patologicznych relacjach wewnątrz firmy. Oczywiście, pracodawca ma obowiązek przeciwdziałać mobbingowi, ale doskonale wszyscy wiemy jak to wygląda w praktyce.

Mobbing – raport serwisu Pracuj.pl

Aby uświadomić, jak duży to problem przytoczę wyniki badań przeprowadzonych przez serwis rekrutacyjny Pracuj.pl: Mobbing i złe praktyki w pracy. Jak wchodząc na rynek rozpoznać mobbing?

Jak można przeczytać w raporcie Pracuj.pl:

Jak wynika z badań Pracuj.pl, ¼ polskich pracowników doświadczyło nieodpowiednich zachowań w miejscu pracy, a 1 na 5 badanych osobiście doświadczył mobbingu. Istotnie częściej z tym problemem mierzą się kobiety i to one częściej są skłonne zgłaszać takie sytuacje. Aż 65% badanych twierdzi, że złe traktowanie pracowników to wciąż istotny problem na polskim rynku pracy. Mimo to, aż 71% osób doświadczających lub będących świadkami mobbingu, nie zdecydowało się zgłosić tej sytuacji.

Powyżej przytoczony fragment raportu Pracuj.pl, pokazuje że problem mobbingu w miejscu pracy, nie tylko istnieje, ale i jest poważnym problemem na polskim rynku, a pracownicy boją się reagować na nieodpowiednie zachowania czy działania.

Na co więc powinni tym bardziej zwracać uwagę młodzi pracownicy, aby wiedzieć kiedy reagować i postawić granice w odpowiednim czasie? Na początek powinni bardzo dokładnie zapoznać się z definicją mobbingu, aby wiedzieć czym on jest.

Jak rozpoznać mobbing?

Ponownie zajrzyjmy do raportu przygotowanego przez Pracuj.pl:

Kiedy zastanawiamy się nad tym, czy dane zachowanie można określić jako mobbing, musimy pamiętać o tym, że takie działania niekoniecznie muszą występować na linii pracodawca–pracownik. Rozróżniane są dwa rodzaje mobbingu. Pierwszym z nich jest mobbing pionowy, czyli sytuacja, w której mobber i ofiara znajdują się na różnych poziomach w hierarchii zatrudnienia, czyli gdy zjawisko dotyczy relacji między przełożonym a podwładnym. Możliwe jest jednak także występowanie mobbingu poziomego, czyli takiego, gdy obie strony są na tym samym poziomie w hierarchii zatrudnienia. Niezależnie od tego, kto jest sprawcą mobbingu, jego konsekwencje zawsze jednak ponosi pracodawca – to do jego obowiązków należy bowiem przeciwdziałanie takim zjawiskom.

Wróćmy także do ustawowej definicji mobbingu, z której możemy wywnioskować, że aby uznać dane działanie za mobbing, powinny zostać spełnione łącznie następujące elementy:

• działania lub zachowania skierowane przeciwko pracownikowi polega na nękaniu lub zastraszaniu,
• działania lub zachowania są długotrwałe i uporczywe,
• działania lub zachowania wywołują u pracownika zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, ośmieszenie, poniżenie lub wyeliminowanie z zespołu pracowników.

W jakich więc sytuacjach młodemu pracownikowi, powinna zapalić się tzw. czerwona lampka?

Z pomocą może przyjść pewna ściąga 😊

Heinz Leymann wyróżnił 45 zachowań, które uporządkował w pięciu kategoriach zachowań mobbingowych, do których należą:

1) Działania wpływające negatywnie na procesy komunikowania się w zakładzie pracy:

a. ograniczanie lub utrudnianie przez przełożonego lub współpracowników możliwości wypowiadania się;
b. ciągłe przerywanie wypowiedzi;
c. reagowanie na wypowiedzi i uwagi podniesionym głosem, krzykiem, wyzwiskami, ubliżaniem oraz groźbami;
d. stała krytyka wykonywanej pracy, życia zawodowego i osobistego;
e. napastowanie przez telefon;
f. pogróżki i groźby pisemne oraz ustne;
g. wykonywanie poniżających, obraźliwych gestów, kierowanie w stronę ofiary spojrzeń o ładunku emocjonalnym jednoznacznie negatywnym;
h. operowanie językiem obfitującym w różnego rodzaju aluzje, unikanie wypowiadania się jasnego i wprost.

2) Działania negatywnie wpływające na stosunki społeczne w zakładzie pracy:

a. unikanie rozmów z ofiarą;
b. izolowanie miejsca pracy pracownika, wprowadzenie zakazu kontaktowania się ze współpracownikami;
c. zakazywanie pracownikom kontaktu z ofiarą;
d. ignorowanie, celowe niedostrzeganie ofiary w środowisku pracowniczym, przechodzenie obok obojętnie, traktowanie „jak powietrze”.

3) Działania wpływające na negatywną percepcję osoby w środowisku pracowniczym:

a. obmawianie, rozsiewanie plotek, wymyślanie przezwisk;
b. podejmowanie prób ośmieszenia i skompromitowania ofiary, różnych sfer jej życia;
c. żarty na temat życia osobistego danej osoby;
d. parodiowanie sposobu chodzenia, mówienia, gestów i mimiki ofiary;
e. atakowanie poglądów politycznych, przekonań religijnych, ogólnie pojętego światopoglądu;
f. wyśmiewanie i atakowanie ofiary ze względu na jej narodowość, kolor skóry, orientację seksualną;
g. wyśmiewanie niepełnosprawności, kalectwa lub cech charakterystycznych dla ofiary;
h. sugerowanie choroby psychicznej, kierowanie na badania diagnostyczne;
i. używanie wobec ofiary wulgarnych przezwisk lub innych upokarzających i poniżających wyrażeń;
j. składanie propozycji o charakterze seksualnym.

4) Działania mające wpływ na jakość sytuacji zawodowej i osobistej ofiary:

a. wydawanie poleceń służbowych wymuszających wykonywanie obraźliwych prac, naruszających godność osobistą;
b. fałszywe ocenianie zaangażowania w pracę;
c. kwestionowanie podejmowanych decyzji;
d. niedawanie ofierze żadnych zadań do wykonania, by wykazać jej zbędność;
e. zlecanie określonych zadań, po czym manifestacyjne ich odbieranie;
f. wydawanie absurdalnych, sprzecznych lub bezsensownych poleceń;
g. przydzielanie zadań powyżej lub poniżej możliwości i umiejętności ofiary;
h. przydzielanie wciąż nowych zadań z nierealnym terminem ich wykonania w celu zdyskredytowania ofiary.

5) Działania wywierające szkodliwy wpływ na zdrowie ofiary:

a. zlecanie prac szkodliwych dla zdrowia, przewyższających fizyczne możliwości ofiary;
b. grożenie przemocą fizyczną;
c. znęcanie się fizyczne;
d. przyczynianie się do ponoszenia przez danego pracownika kosztów;
e. działania o podłożu seksualnym, molestowanie seksualne;
f. wyrządzanie szkód psychicznych w miejscu pracy lub w miejscu zamieszkania ofiary.[1]

Oczywiście nie jest to lista zamknięta, ale dla młodego pracownika, może stanowić punkt wyjścia do analizy określonych zachowań w miejscu pracy, pozwalających zidentyfikować je jako mobbing.

No dobrze, pracownik już wie, że pewne zachowania są sygnałem, że zaczyna dziać się coś złego. W jaki więc sposób powinien zareagować?

Mobbing – jak stawiać granice?

W sytuacji, kiedy młody pracownik doświadcza niepokojących zachowań ze strony drugiej osoby, nie powinien wkładać głowy w piasek czy bagatelizować sytuacji. Choć wiadomo, że to nie łatwe. Powinien wyraźnie postawić granice i powiedzieć głośne „nie”, a więc dać wyraźny sygnał, że te konkretne zachowania są dla niego niewygodne i nie wyraża na nie swojej zgody.

Najgorszym krokiem, który pracownik może zrobić, to milcząca zgoda na zachowanie mobbera. Poza tym, jeżeli dane zachowania budzą niepokój, powinien rozważyć poinformowanie o tym fakcie swojego przełożonego, czy nawet osoby bliskie, także po to, aby uzyskać wsparcie i nie zostać samemu z problemem.

Należy także pamiętać o zbieraniu dowodów – zapisywaniu danych zdarzeń czy zachowań. Być może sprawa szybko się wyjaśni i zakończy, ale jeżeli nie, wówczas młody pracownik będzie mieć dowody dla sądu na poparcie swojego stanowiska i udowodnienia istnienia mobbingu w zakładzie pracy.

Mobbing – jak mu zapobiegać?

W zakresie mobbingu najważniejsza jest… edukacja. Młody pracownik wchodzący na rynek pracy powinien być świadomy po pierwsze tego, jak wygląda mobbing i jakie zachowania należy uznać za niedozwolone, a po drugie w jaki sposób powinien reagować i co gromadzić na wypadek wejścia na ewentualną drogę sądową.

Jedno jest jednak pewne – im bardziej będzie świadomy swoich praw, tym szybciej będzie w stanie rozpocząć – choć niełatwe – działania dążące do poprawy jakości nie tylko swojej pracy, ale i życia.

[1] https://www.pip.gov.pl/pl/f/v/199748/PRACOWNIK%20WOBEC%20MOBBINGU%20INTERNET.pdf