W ostatnim czasie dużo czytamy o zmianach w prawie pracy. Zmianach podyktowanych wdrożeniem unijnych dyrektyw, czy też potrzebą dostosowania przepisów prawa pracy do nowych form świadczenia pracy, jak chociażby w przypadku pracy zdalnej. Przy tej okazji dużo się również mówi o interpretacji przepisów i ich właściwym zastosowaniu. W związku z tym w tym artykule wyjaśnimy znaczenie kluczowego dla pracowników określenia: pracownik wychowujący i jego właściwej interpretacji.
Co to znaczy pracownik „wychowujący”?
Zanim przejdziemy do analizy przepisów kodeksu pracy, sprawdźmy znaczenie językowe słowa „wychowujący”. W internetowym słowniku języka polskiego[1] wychowywać oznacza:
zapewnić dziecku opiekę i doprowadzić je do samodzielności
Na tym nie kończymy naszej analizy 😊 Przejdźmy zatem do przepisów kodeksu pracy, aby jednoznacznie móc odpowiedzieć na pytanie postanowione w tytule artykułu.
Jaki pracownik może zawnioskować o elastyczną organizację pracy?
Na początek spójrzmy na nowe przepisy dotyczące elastycznej organizacji pracy, aby móc zrozumieć i zobaczyć kontekst naszej analizy.
Zgodnie z brzmieniem art. 1881. § 1 kodeksu pracy:
Pracownik wychowujący dziecko, do ukończenia przez nie 8 roku życia, może złożyć wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej o zastosowanie do niego elastycznej organizacji pracy.
Co oznacza powyższe sformułowanie?
Kto właściwie może zawnioskować o elastyczną organizację pracy?
Czy tylko rodzic posiadający władzę rodzicielską?
Aby odpowiedzieć w pełni na to pytanie i rozwiać wszelkie wątpliwości, zajrzyjmy także do komentarza do kodeksu pracy:
Ustawodawca posługuje się kryterium wychowywania, co należy rozumieć jako stan sprawowania stałej opieki nad dzieckiem, a nie tylko wychowywania w pomocniczego (np. wykonywanego przez dziadków). Przesłanka użyta przez ustawodawcę odnosi się do stanu faktycznego, a tym samym, dotyczy to nie tylko rodziców, lecz także pracowników niebędących rodzicami, w tym pracowników niezwiązanych z dzieckiem więzią formalnej opieki lub przysposobienia, pod warunkiem, że to właśnie oni pełnią rolę stałego opiekuna dziecka. Przepis nie powinien mieć natomiast zastosowania do rodziców dzieci niewychowujących dzieci na skutek różnych okoliczności.[2]
To już wstępnie daje nam odpowiedź na nasze pytanie, ale spójrzmy na jeszcze jedną zmianę w kodeksie pracy.
Zmiana brzmienia przepisu dotyczącego zakazu zatrudniania w godzinach nadliczbowych i porze nocnej
Art. 178 § 2 kodeksu pracy:
Pracownika wychowującego dziecko do ukończenia przez nie 8 roku życia nie wolno bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie czasu pracy, o którym mowa w art. 139, oraz delegować poza stałe miejsce pracy.
Zmiana brzmienia przepisu dokonana przez ustawodawcę, nie tylko wydłużyła wiek dziecka z 4 do 8 lat – na co zdaje się że tylko zwróciliśmy uwagę – ale również diametralnie zmieniła krąg odbiorców tego uprawnienia. Przypomnę tylko, że wcześniej przepis ten rozpoczynał się sformułowaniem: pracownika opiekującego się dzieckiem.
Wracając do analizy znajdującej się na wstępie artykułu, należy uznać, że mamy tutaj do czynienia z sytuacją analogiczną.
Co to wszystko oznacza?
Przede wszystkim to, że nowe uprawnienia nie dotyczą wyłącznie rodziców posiadających władze rodzicielską, ale pracowników sprawujących faktyczną opiekę nad dzieckiem.
Dlaczego?
Bo w tym konkretnym przypadku liczyć się będzie stan faktyczny, a nie prawny. Idąc dalej – może to oznaczać, że ze wspomnianych uprawnień, będą mogli skorzystać także pracownicy tworzący tzw. rodziny patchworkowe, czy wychowujących dziecko biologiczne partnera lub małżonka. Mało tego, należy również uznać, że to uprawnienie nabędą także pracownicy z rodziny osób LGBT.
Odpowiadając więc na pytanie postawione w tytule artykułu – za pracownika wychowującego dziecko, należy uznać takiego pracownika, który sprawuje faktyczną opiekę nad dzieckiem. W związku z tym taki pracownik będzie mógł skorzystać z uprawnień przewidzianych w przepisach kodeksu pracy, które są kierowane do pracowników wychowujących. W związku z tym pracodawcy będą musieli dokładnie zbadać wniosek składany przez pracownika, aby mieć pewność jaki pracownik i w jakich okolicznościach, może skorzystać z określonych w prawie pracy przywilejów.
[1] https://sjp.pwn.pl/szukaj/wychowuj%C4%85cy.html
[2] S. Sobczyk, D. Dörre-Kolasa, M. Gładoch, J. Jarguz, P. Korus, L. Mitrus, P. Nowak, J. Stelina, M. Zielenieckil, w: Kodeks pracy. Komentarz. Komentarz do art. 1881, red. P. Nowak, s.882.
